امسال قطب شمال روسیه شاهد گرمای بی‌سابقه‌ای بوده است و آتش سوزی‌های ناشی از این دمای بیش از حد باعث شده بخش‌هایی از جنگل‌های تایگای سیبری از بین بروند. دود این آتش سوزی‌ها هم میلیون‌ها تن دی اکسید کربن در اتمسفر آزاد کرده و باعث افزایش بیشتر درجه حرارت کره زمین شده است. آیا می‌توان جلوی این آتش‌سوزی‌ها را گرفت؟

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، بیستم ژوئن (۳۱ خرداد) یکی از سردترین شهرهای دنیا دمایش به ۳۸ درجه سانتیگراد رسید و به همین دلیل به سرخط خبرها رسید. برای شهر ورخویانسک واقع در منطقه یاکوتیا در شمال شرقی روسیه این رکورد بود. این بالاترین دمایی هم بود که در مدار قطب شمال به ثبت می‌رسید. دانشمندان در سازمان جهانی هواشناسی تایید کردند در برخی نقاط دمای هوا در ماه مه بیش از ده درجه از میانگین بیشتر بوده است.
فقط ماه مه نبود که خیلی گرم بود. در طول زمستان و بهار، دانشمندان بارها شاهد تکرار دوره‌ای دمای بیش از میانگین بودند. به گفته "سرویس تغییر آب و هوای کپرنیک"، برنامه‌ای که کمیسیون اروپا از ان حمایت می‌کند، منطقه پهناور سیبری همیشه نوسان‌های قابل توجهی را تجربه کرده ولی "اینکه این دمای بالا مدت طولانی ادامه داشت، غیرعادی است".

هواشناسان در هیدروسنتر روسیه، آژانس دولتی تحلیل و پیش‌بینی آب و هوا، هم این را تایید کردند. آنها می‌گویند نیمه اول سال ۲۰۲۰ گرم‌ترین شش ماهه سال از زمان ثبت دزجه حرارت یعنی از ۱۳۰ سال پیش است.

یک گروه بین‌المللی اقلیم‌شناس، ماه گذشته در گزارشی نتیجه گرفتند فعالیت انسان در این موج‌های گرما در سیبری بین ماه‌های ژانویه و ژوئن، نقش مهمی داشته ‌است. دانشمندان با مدل‌سازی کامپیوتری نشان دادند تولید گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی، احتمال این موج های گرما را ۶۰۰ برابر کرده است.

آتش سوزی در سراسر سیبری، اکنون بخش بزرگی از بحران محیط زیستی روسیه است.

تهدیدی که از جنگل می‌آید
آتش سوزی جنگل‌های سیبری به دلیل گرمای بیش از حد، امسال نگران‌کننده شده است. متخصصان آب و هوا در کشورهای مختلف دنیا موج‌های گرمای سیبری و خاور دور روسیه را بدقت زیر نظر دارند. آنها در سال‌های اخیر شاهد افزایش شدید آتش سوزی در جنگل‌های روسیه و بالاترین دمای ثبت‌شده در شش ماه اول سال ۲۰۲۰ بوده‌اند.

صلح سبز اوایل امسال تحقیقی انجام داد که نشان می‌داد تا ۱۵ مه (۲۶ اردیبهشت)، وسعت این آتش سوزی‌ها به ۱۳.۵ میلیون هکتار رسیده بود؛ مساحتی به بزرگی کشور یونان. این تقریبا سه برابر آمار رسمی آن زمان اداره جنگل‌داری فدرال روسیه بود که ۴.۷ میلیون هکتار (۱.۹ میلیون هکتار جنگل) را اعلام می‌کرد. همین اداره ۲۸ ژوئیه (هفت مرداد)، تخمین زد آتش سوزی بیش از ۱۲ میلیون هکتار را از بین برده که ۶.۶ میلیون هکتار آن جنگل بوده است. اما به گفته صلح سبز، آمار واقعی تقریبا دوبرابر است، یعنی حدود ۲۱ میلیون هکتار.

فعالان محیط زیست و مقام‌های منطقه می‌گویند دولت برای فرونشاندن آتش سوزی جنگل‌ها و جلوگیری از گسترش آن و خسارت بیشتر، بودجه کافی فراهم نمی‌کند. اوایل ماه ژوئیه، صلح سبز کارزاری را شروع کرد و از دولت روسیه خواست برای جلوگیری از تکرار آتش سوزی‌های ویرانگر سال ۲۰۱۹، بودجه مدیریت جنگل‌های آسیب‌دیده را سه برابر کند.

مناطق کنترل
صلح سبز خواستار کاهش وسعت "مناطق کنترل" شده است. مناطق کنترل نقاط دورافتاده‌ای هستند که اگر برای مردم و اموال خطری نداشته باشد، مقام‌ها روسیه طبق قانون می‌توانند اجازه دهند آتش سوزی در آن‌ها ادامه پیدا کند. حدود نیمی از جنگل‌های روسیه در این مناطق قرار دارند و ۹۰ درصد آتش سوزی های ثبت‌شده در سال ۲۰۱۹ در این مناطق بوده است. وزارت محیط زیست و منابع طبیعی روسیه در پی اصلاح این قانون است تا مناطق کنترل را به فقط شش درصد جنگل‌ها کاهش دهد ولی این اصلاحیه هنوز تصویب نشده است.

الکسی یاروشنکو مسئول جنگلداری در صلح سبز روسیه می‌گوید حتی اگر این اصلاحیه تصویب هم بشود، مشکل حل نمی‌شود:
"وزارت‌خانه در عمل می‌گوید جنگل‌هایی را که آتش سوزی در آنها می تواند ادامه پیدا کند به کمتر از یک هفتم میزان فعلی کاهش خواهد داد ولی قصد ندارد برای این مناطق بودجه در نظر بگیرد تا آتش را خاموش کنند. خودشان باید این بودجه را تامین کنند".

مسئول خاموش کردن آتش سوزی‌ها کیست؟
به گفته صلح سبز، مناطقی که بیشترین لطمه را از آتش سوزی خورده‌اند، به ۲۵ تا ۳۰ میلیارد روبل (حدود ۴۰۰ میلیون دلار) نیاز دارند تا بتوانند از آتش سوزی‌ها جلوگیری کرده و آنها را خاموش کنند. امسال دولت مرکزی فقط یک چهارم این بودجه را تامین کرد.

سرزمین پهناور "کراسنویارسک کرای" یکی از مناطق سیبری است که فزاینده در معرض آتش سوزی بوده است. الکساندر یوس، فرماندار آن می‌گوید فقط یک سوم بودجه مورد نیاز برای مدیریت آتش سوزی‌ها را دریافت می‌کند. عالی‌ترین مقام منطقه نیز در مناسبتی گفته است آتش‌سوزی جنگل "یک پدیده طبیعی و مبارزه با آن بی‌هوده است".
سال گذشته یک کمیته تحقیق و تفحص در همین منطقه پرونده‌ای را علیه بعضی از مقام‌های کراسنویارسک به جریان انداخت که متهم به سهل‌انگاری یا عدم جلوگیری از آتش سوزی در جنگل‌ بودند. نتیجه این تحقیقات هنوز گزارش نشده است.

در ژوئیه، شهر یاکوتسک مرکز منطقه دورافتاده یاقوتستان روسیه و یکی از دو شهر بزرگ دنیا که روی خاک ‌منجمد (پرمافراست) بنا شده، در دود آتش سوزی محو شده بود.

مقام‌های منطقه یاقوتستان از این شکایت داشتنند که منابع کافی برای خاموش کردن این آتش سوزی‌ها نداشته‌اند. اداره جنگل‌داری فدرال روسیه به این منطقه ۱۵۰ میلیون روبل (دو میلیون دلار) وام داد که بعد باید برگردانند.

در نیمه اول ژوئیه، باران و دمای پایین در برخی مناطق به فروکش کردن آتش کمک کرد ولی بعد گرما دوباره به خاور دور بازگشت و آتش سوزی‌ها گسترده‌تر شدند.

ذوب شدن یخ خاک ‌منجمد یکی دیگر از مشکلات عمده محیط‌زیستی است که روسیه و کشورهای سردسیر دیگر با آن مواجه‌اند. خاک منجمد زمینی‌ است که دو یا بیش‌تر از دو سال متوالی دائم منجمد می‌ماند و از سنگ، خاک و رسوباتی تشکیل شده که با یخ به هم چسبیده‌اند. در بعضی جاها، خاک منجمد صدها هزار سال قدمت دارد.

گرم شدن هوا باعث می‌شود یخ این زمین‌ها آب شود و سازه‌هایی که روی آنها قرار دارند در خطر فروریختن قرار بگیرند.

در یاکوتسک دمای هوا در زمستان تا ۴۵- پایین می‌آید اما گرم شدن کره زمین الگوی آب و هوای این شهر سردسیر را تغییر داده است
شهر نورلیسک که روی خاک منجمد بنا شده، اواخر ماه مه با یکی از جدی‌ترین بحران‌های محیط زیستی مواجه شد. یک مخزن سوخت سقوط کرد و بیش از بیست هزار تن دیزل به زمین ریخت. گفته می‌شود این حادثه به دلیل آب شدن تدریجی یخ‌ زمینی بود که این سازه روی آن ساخته شده بود.

علاوه بر این، در خاک منجمد بقایای کربنی گیاهان و جانوران به دام می‌افتند و اگر یخ آن آب شود، گازهای گلخانه‌ای مثل دی اکسید کربن و متان در ابعاد عظیم در جو آزاد می‌شوند.

هیچ آتشی بدون دود نیست
آتش سوزی‌ها باعث آزاد شدن حجم زیادی دی اکسید کربن در جو می‌شوند. دی اکسید کربن یکی از مهمترین گازهای گلخانه‌ای است که باعث گرم شدن کره زمین می‌شوند. در ژوئن، انتشار گازهای کربنی ناشی از آتش‌سوزی‌های قطب شمال در تمام دنیا غیرطبیعی زیاد بود و به ۵۶ میلیون تن رسید، یعنی بیش از سه میلیون تن بیشتر از سال ۲۰۱۹ که خود گرم‌ترین سال بوده است. در سال ۲۰۱۹، چندین شهر سیبری پوشیده در دودی بودند که از منطقه ولگا در مرکز و جنوب روسیه به آنجا رسیده بود. ماه گذشته، ناسا گزارش کرد که گازهای آتش سوزی‌های سیبری به آمریکا و کانادا هم رسیده‌اند.

هیدروسنتر روسیه، آژانس دولتی تحلیل و پیش‌بینی آب و هوا ارقامی را منتشر کرده است که نشان می‌دهند دمای این کشور ۲.۵ برابر سریع‌تر از میانگین کره زمین در حال افزایش است.

افزایش دمای سیبری و خطر آب شدن یخ خاک منجمد، این را برای برای روسیه روشن کرده که تغییر آب و هوا و پیامدهای فاجعه‌بار آن، خطر آینده نیست، وضعیت اضطراری اقلیمی قریب‌الوقوع است. ولی آیا می‌توان جلوی این آتش‌سوزی‌ها را گرفت؟

کارشناسان معتقدند آتش‌سوزی جنگل‌های سیبری هم مانند سایر آتش سوزی‌های بزرگ، با بی‌توجهی انسان آغاز می‌شود. مقام‌های دولتی روسیه و سازمان‌های محیط‌ زیستی از مردم می‌خواهند زمانی که به جنگل می‌روند بیشتر مراقب باشند و سیگار نکشند و آتش‌ روشن نکنند.
کوکسین گریگوری، متخصص آتش سوزی جنگل در صلح سبز روسیه می‌گوید سیستم "مناطق کنترل" که اجازه می‌دهد این آتش‌سوزی‌ها ادامه پیدا کنند، در کشورهای دیگر هم وجود دارد ولی در روسیه به دلیل وسعت زیاد، بزرگ‌تر هستند و کمبود منابع آتش نشانی هم، مدیریت و دسترسی به آنها را سخت‌تر می‌کند. عوامل دیگر بخصوص هوای گرم و خشک‌تر هم احتمال گسترش این آتش سوزی‌ها را افزایش داده است. این مشکل منحصر به روسیه نیست.

دولت روسیه در جدیدترین دستورالعمل محیط زیستی خود در زمینه تغییر آب و هوا بر این تاکید کرد که در مناطق مختلف نابرابری وجود دارد و برخی جاها مردم بیشتر در رنج و عذابند. این نکته در مورد سایر کشورها هم صدق می‌کند و بسیاری از کشورها نتایج سوء تغییر آب و هوا را بیش از کشورهای دیگر تجربه می‌کنند.

افزایش دمای کره زمین باعث وخامت آتش سوزی‌های سیبری خواهد شد و این آتش سوزی‌ها هم باعث انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای می‌شوند. شکستن این دور باطل احتیاج به تصمیم‌های دشوار سیاسی دارد، برای تغییر نظام کنونی صنعت و اقتصاد، برای توقف سوء استفاده از منایع طبیعی و تغییر شیوه زندگی، نه تنها در روسیه بلکه در تمام کره زمین.

انتهای پیام