گیلان به جز تالاب انزلی دو تالاب دیگر را در خود جای داده است تالاب امیرکلایه لاهیجان و تالاب لاگون بندر کیاشهر که این روزها خبر تغییر کاربری بندر کیاشهر، ادامه حیات این تالاب را تهدید می کند.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، این روز‌ها نگرانی‌ برای تالاب انزلی زیاد است و جلسات بحث و گفتگوی متعددی برای بهبود وضعیت آن تشکیل شده است غافل از اینکه، گیلان دو تالاب بزرگ دیگر را هم در خود جای داده است؛ تالاب امیرکلایه لاهیجان و تالاب لاگون در پارک ملی بوجاق کیاشهر که این روزها خبر تغییر کاربری بندر کیاشهر، افراد زیادی را درباره ادامه حیات این تالاب نگران کرده است.

با وجود اهمیت بالای پارک ملی بوجاق، ولی بسیاری این پارک و تالاب لاگون که در دل این منطقه حفاظت شده جا خوش کرده را با پل چوبی معروف تالاب لاگون می‌شناسند. پلی به طول یک کیلومتر که از وسط این تالاب عبور کرده و گردشگران با عبور از تالاب به ساحل دریا می رسند. اما چند سالی است که بحث تغییر کاربری بندر صیادی و تفریحی کیاشهر به بندر کشتیرانی و تجاری، محل اختلاف نظر بسیاری در گیلان شده است.

اختلاف نظر‌ها از آنجایی شروع شد احمدی نژاد در دور دوم سفر خود به استان گیلان، با طرح تبدیل بندر صیادی کیاشهر به بندر کشتیرانی موافقت کرد که البته اجرای آن به معنای مخالفت با قانون پارک‌های ملی بود. به موجب این قانون هرگونه تغییر کاربری و از بین بردن رستنی‌ها، اشجار و هر گونه دخل و تصرف در پارک‌های ملی ممنوع است. این درحالی است که مصوبات دولت نمی‌تواند مخالف قانون بوده و حداقل شرط اجرای هر مصوبه‌ای، عدم مغایرت با قوانین است.

اما متاسفانه همین مصوبه که نه تنها زیربنای قانونی که حتی علمی هم نداشت، خیلی ها را دلخوش به تغییر کاربری این بندر کرد و حتی اعتباراتی هم برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد. اما در سفر اخیر رییس سازمان محیط زیست کشور به استان گیلان و بازدید از این منطقه، ممنوعیت هرگونه فعالیت اعم از اقتصادی، تجاری،صنعتی و عمرانی که به سطح حفاظت شده این پارک صدمه وارد می کند، بر اساس قانون، اعلام شد.

در این سفر معصومه ابتکار اعلام کرد که شخصا پیگیر مساله پارک ملی بوجاق خواهد بود.

ویژگی­های پارک ملی بوجاق

نگاهی به شرایط  پارک ملی بوجاق و بررسی ویژگی‌های طبیعی آن، اهمیت حفاظت از این منطقه را بیش از پیش مشخص می‌کند. پارک ملی بوجاق کیاشهر با مساحتی بالغ بر۳هزار و ۲۵۰ هکتار یکی از مهم‌ترین پارک‌های ملی ایران محسوب می‌شود. قسمتی از پارک ملی بوجاق به عنوان تالاب بین المللی در سال ۱۳۵۴ تحت نام لاگون کیاشهر و دهانه سفید رود با مساحت ۵۰۰ هکتار در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است که این موضوع اهمیت آن را دو برابر می‌کند.۸۰۰هکتار آن در سال ۷۷ به مدت ۵ سال با نام منطقه شکار ممنوع بوجاق کیاشهر معرفی شد و سپس در خرداد ۸۱ با افزایش این سطح به میزان فعلی، به عنوان نخستین پارک ملی خشکی – دریایی کشور تحت حفاظت قرار گرفت.

دسترسی به این منطقه از طریق جاده های حسن رود به زیباکنار، لشت نشاء به زیباکنار و نیز از طریق جاده خاکی زیباکنار که در جوار رودخانه اشمک قرار دارد و مسیرهای خاکی متعدد دیگر برای بازدیدکنندگان امکان پذیر است.

پارک ملی بوجاق و تالاب لاگون کیاشهر به تنهایی بیش از ۳۳۵ گونه از ۵۲۴ گونه پرنده شناخته شده‌ کشور را در خودش دارد. یعنی تنوع زیستی پرندگان پارک ملی بوجاق بیش از دو سوم تنوع زیستی پرندگان کشوراست.غاز خاکستری، عروس غاز، فلامینگو، پلیکان، آوست چوب پا، باکلان، انواع حواصیل، اکراس، کله سبز، خوتکا از گونه‌های مهم پرندگان پارک ملی بوجاق هستند.

از گونه‌های گیاهی پارک ملی بوجاق نیز می‌ توان به نی، لویی، آقطی، تمشک، عدسک آبی، کلونی درختچه‌های گز، توسکا، انار اشاره کرد. این پارک همچنین از معدود زیستگاههاى فک خزرى؛ تنها پستاندار دریاى خزر است.

علاوه بر این، روند مهاجرت پرندگان به این زیستگاه طى سالهاى اخیر افزایش یافته وصد‌ها هزار قطعه پرنده مهاجر از گونه‌هاى مختلف قو، درنا، غاز، گیلار، چنگر، فلامینگو، پرستوى دریایى و انواع پرندگان آبزى و کنارآبزى در این تالاب قابل مشاهده است.

عدم وجود شرایط لازم برای تغییر کاربری

اگر چه رونق اقتصادی، اشتغال زایی و وجود سومین بندر استان در کیاشهر می‌تواند از جاذبه‌های تغییر کاربری بندر صیادی کیاشهر به بندر کشتیرانی باشد اما این درحالی است که گیلان دو بندر انزلی و آستارا را دارد که هردو نیازمند تکمیل زیرساخت هستند. به همین دلیل نگرانی اصلی کارشناسان درباره تغییر کاربری این بندر، نبود ظرفیت لازم برای تغییر کاربری است. بر اساس مختصات تعریف شده بنادر کشتیرانی، شناورهای سنگین برای رفت و آمد نیاز به عمق ۶ تا ۸ متری و تعریض ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری آبراهه دارند که بر این اساس،با تغییر کاربری این بندر، لاگون با دریا اختلاط پیدا کرده و به طور حتم،بعد از گذشت زمان، چیزی از تالاب لاگون باقی نخواهد ماند.

محمدحسین قربانی نماینده شهر‌های آستانه و بندرکیاشهر یکی از موافقان طرح تغییر بندر صیادی کیاشهر به بندر کشتیرانی است. وی معتقد است  که مخالفت سازمان محیط زیست با این کار باعث قفل شدن توسعه کیاشهر شده است.

قربانی همچنین خواهان افزایش وسعت منطقه آزاد انزلی تا رودخانه سفیدرود در بندر کیاشهر است و به نظر او درباره توسعه بندر کیاشهر« محیط‌زیست ممانعت ایجاد کرده است».

قربانی مدعی است: محیط‌ زیست با هرگونه سرمایه‌گذاری در زمینه گردشگری، توریستی و حتی بازدید نیروی انسانی ممانعت به وجود آورده و حتی متأسفانه در اجرای مصوبات دولت قبلی برای رشد و توسعه منطقه کیاشهر مانع ایجاد کرده است.

این درحالی است که «محمدرضا برجی» مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست گیلان از تهیه طرح تفصیلی پارک ملی بوجاق خبر داده است.به گفته وی در این طرح تمام فعالیت‌های اکوتوریستی و تفرج، به طورگسترده ای پیش بینی خواهد شد. اما این طرح در حال حاضر در سازمان حفاظت محیط زیست در حال بررسی است و تا پایان سال ۹۳ تکمیل خواهد شد.

برجی هرگونه مخالفت سازمان محیط زیست درباره تغییر کاربری را به دلیل مغایرت‌های قانونی می‌داند.

وی می‌گوید: هر پروژه و طرحی اگر براساس قانون باشد سازمان محیط زیست هیچ مخالفتی با آن نخواهد داشت اگر غیر از این باشد مطمئنا با آن مخالفت خواهد کرد.

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست گیلان انجام هر اقدامی در محدوده مناطق چهار گانه را در حیطه اختیارات شورای عالی حفاظت محیط زیست می‌داند که ریاست آن با رئیس جمهور است.

 «محمد محمدیان» مدیر موسسه پیشگامان محیط زیست کیاشهر با اشاره به اینکه همه ذهن‌ها به تالاب انزلی معطوف شده است، می‌گوید: وضعیت دیگر تالاب‌های گیلان تحت شعاع تالاب انزلی قرار گرفته است. این در حالی است که در نوار ساحلی ۹۰ کیلومتری انزلی، کیاشهرتا چمخاله دو تالاب لاگون و امیر کلایه را هم داریم.

این فعال محیطزیست با اشاره به تلاش نماینده شهر بندر کیاشهر برای ایجاد بندر کشتیرانی در کیاشهر می افزاید:نماینده قانون گذار نباید خود ناقص قانون باشد. البته حتی اگر بوجاق پارک ملی نبود و تالاب بین المللی لاگون نیز در آنجا وجود نداشت امکان ایجاد بندر تجاری در آنجا وجود نداشت.

محمدیان توضیح می‌دهد: از آنجایی که این بندر در مجاورت کرانه شرقی مصب سفید رود قرار گرفته است و رودخانه سفید رود نیز با خود مصالح و رسوبات زیادی را به دریا حمل می‌کند، بنابراین تمامی رسوباتی که از سفید رود وارد دریای خزر می‌شود با توجه به جهت جریان آب دریا که ازغرب به شرق است به سمت دهانه این اسکله حرکت کرده و مرتبا در دهانه ورودی این آبراهه تا اسکله ، رسوب گذاری اتفاق می‌افتد و این آبراهه مرتبا مسدود خواهد شد که این امر مساله مهمی در بررسی امکان سنجی این مکان برای تغییر کاربری به بندر کشتیرانی است.

وی با بیان اینکه این منطقه جزو مناطق چهارگانه حفاظت شده است می‌گوید: بوجاق از نظر اکولوژیکی بسیار ارزشمند است.

اما به نظر مدیر موسسه پیشگامان محیط زیست کیاشهر، ارزش پارک ملی بوجاق فقط به دلایل محیط زیستی نیست. محمدیان معتقد است: کیاشهر با وجود آنکه شهر کوچکی است از بیکاری رنج می‌برد اما با این حال آمار بزهکاری در آن زیاد نیست. دلیل آن هم وجود محیط طبیعی تالاب، پارک و نزدیکی به ساحل دریا است. بسیاری از مردم این شهر با وجود ناراحتی‌های روزمره زندگی، در کنار این محیط به آرامش می‌رسند و برهم زدن این وضعیت به نفع شهر نخواهد بود.

این فعال محیط زیست با اشاره به ارزیابی زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این طرح توضیح می دهد: اجرا کردن این طرح تنها باعث هدررفتن بیت المال خواهد شد و بسیاری از مردم و همچنین بسیاری ار سازمانهای مردم نهاد زیست محیطی با این تغییر کاربری مخالف هستند.

اگر چه صید و صیادی با زندگی مردم کیاشهر گره خورده است، اما در حال حاضر مردم به دلیل کاهش ذخایر دریا به خصوص ماهی کیلکا با مشکلات زیادی در صید مواجه هستند.

محمدیان چاره کار را سرمایه گذاری در طرح‌های گردشگری می‌داند و بیان می کند: توسعه گردشگری در بوجاق مساوی با اشتغال زایی است. برنامه‌هایی مانند توریسم تالاب، استفاده از قایق‌های پارویی و موتوری، ترمیم زیر ساخت‌های موجود وساخت اسکله‌هایی که مورد تایید محیط زیست باشد از برنامه‌هایی است که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

حال جواب این سوال می‌ماند که آیا با وجود برهم زدن اکوسیستم تالاب لاگون، نقص قانون پارک‌های ملی، در نظر نگرفتن رسوب گذاری سفیدرود و هزینه‌های ناشی از ایجاد بندر کشتیرانی ، تغییری در تصمیم موافقان تغییر کاربری ایجاد می شود؟