دریای خزر و سواحلش دیگر حسی از آرامش به مسافرانش هدیه نمی کند و این اکوسیستم زیبا در زیر خرواری از زباله و فاضلاب مدفون شده  به نحوی که به سختی می توان قطعه ای از سواحل خزر را پیدا کرد که بتوان با آرامش و بدون نگرانی از تیزی زباله های خانگی و بیمارستانی بر روی شن ها قدم زد و از این طبیعت زیبا لذت برد.
به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA) به نقل از خانه ملت، جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوان خزر باعث شده سالانه گردشگران فراوانی از آن دیدن و خاطراتی به یادماندنی را ثبت کنند اما متاسفانه این اکوسیستم زیبا و دریای نیلگون امروزه حال و روز خوشی نداشته و درگیر بحران و معضل پسماند،  فاضلاب و آلودگی نفتی است.
آلودگی ساحل دریای خزر
دریای خزر به عنوان بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی با نام دریاچه دریافت کننده آلودگی از کشورهای اطراف خود معروف شده که ایران نیز نقش عمده و به سزایی در این آلودگی ها ایفا می کند.
این دریا بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی با وسعتی حدود 436000 کیلومتر مربع، 1200 کیلومتر طول و 220 تا 550 کیلومتر پهنا داشته و حجم آب آن افزون بر 77000 کیلومتر مکعب است؛ گودی این دریا در بخش شمالی، 10 تا 12 متر و در بخش میانی، تا 770 متر بوده و گودترین نقطه آن در بخش جنوبی، تا 1000 متر نیزمی رسد.
علاوه بر معضل ورود فاضلاب به دریا با انباشت و دپوی زباله در سواحل دریای خزر نیز مواجه هستیم به گونه ای که شیرابه های حاصل از این زباله ها به دریای خزر وارد و سواحل و دریا را آلوده و از سویی سلامت مسافران و شهروندان را در معرض تهدید قرار داده است.
نسبت به مطالعه کاربردی جهت مکان یابی مناسب برای انباشت و دپوی زباله غفلت شده است. رامین نورقلی پور، عضو هیات رئیسه مجمع نمایندگان استان گلستان در گفت و گو با خانه ملت تاکید دارد که دفع غیراصولی و غیربهداشتی زباله نه تنها در استان های شمالی بلکه در کشور به دلیل کمبود یا نبود مکان و فضای مناسب نیست بلکه متاسفانه نسبت به مطالعه کاربردی جهت مکان یابی مناسب برای انباشت و دپوی زباله غفلت شده، هر چند در این ارتباط اطلاعاتی وجود داشته و حتی مطالعات دانشگاهی نیز انجام شده اما به صورت کاربردی به آن پرداخته نشده است.
نورقلی پور بر این باور است: در جانمایی مکان های دپوی زباله به پارامتر و داده های مکانی مانند فاصله این مکان ها از مناطق مسکونی، جنگل، منابع آب سطحی و زیرزمینی، مناطق حساس زیست محیطی باید توجه شود.

تخلیه زباله های عفونی بیمارستان ها و مراکز درمانی به رودهای منتهی به دریای خزر و سواحل آن فاجعه ای بزرگ و جنایتی نابخشودنی را رقم زده است

هر چند آلودگی های نفتی، فاضلاب های خانگی و صنعتی این اکوسیستم زیبا را تهدید می کند اما متاسفانه تخلیه زباله های عفونی بیمارستان ها و مراکز درمانی به رودهای منتهی به دریای خزر و سواحل آن فاجعه ای بزرگ و جنایتی نابخشودنی را رقم زده است.

علی محمد شاعری، سخنگوی کمیسیون کشاورزی و عضو مجمع نمایندگان استان مازندران در این رابطه به خبرنگار خانه ملت، می گوید: روزانه 6 هزار تن پسماند خانگی، صنعتی و بیمارستانی در استان های شمالی تولید و به صورت غیربهداشتی دفع و شیرابه های حاصل از آنها بعد از تجزیه، آب های سطحی، زیرزمینی و دریای خزر را آلوده می کند.

انتقاد از عدم مدیریت پسماندهای بیمارستانی و ورود شیرابه های ناشی از دفع غیراصولی این پسماندها به آب های دریای خزر

وی با انتقاد از عدم مدیریت پسماندهای بیمارستانی و ورود شیرابه های ناشی از دفع غیراصولی این پسماندها به آب های دریای خزر معتقد است: برخی مراکز درمانی مجهز به سیستم های پیشرفته امحای زباله بیمارستانی نیستند به صورت جدی نیاز است وزارت بهداشت نسبت به تامین سیستم های پیشرفته امحای زباله بیمارستانی در تمامی مراکز درمانی اقدام کند زیرا شیرابه های حاصل از دفع غیراصولی این زباله ها سلامت مردم و حیات دریای خزر را تهدید می کند.

بی خطرسازی پسماندهای بیمارستانی باید در بیمارستان ها و مراکز درمانی انجام سپس به شهرداری ها برای دفع اصولی تحویل داده شود.

طبق اظهارات این نماینده مجلس بی خطرسازی پسماندهای بیمارستانی باید در بیمارستان ها و مراکز درمانی انجام سپس به شهرداری ها برای دفع اصولی تحویل داده شود اما متاسفانه برخی بیمارستان ها و مراکز درمانی با بی توجهی به رعایت ضوابط بی خطرسازی زباله های بیمارستانی آلودگی آب های زیرزمینی و دریای خزر را فراهم می کند.

حدود 25 درصد از  شناگاه های حاشیه رودخانه های مازندران به عنوان مناطق شنا ممنوع اعلام شد

ورود پسماند صنعتی و شیرابه های ناشی از زباله های انباشتی در حاشیه رودخانه های مازندران به نحوی است که در تابستان سال جاری 51 شناگاه در ساحل 338 کیلومتری مازندران ساماندهی شده که طبق بررسی زیست محیطی حدود 25 درصد از این شناگاه ها در حاشیه رودخانه ها به عنوان مناطق شنا ممنوع اعلام و محل شناگاه های آلوده به استانداری به عنوان متولی طرح سالم سازی دریا ارسال شده تا در اختیار متولیان طرح قرارگیرد.

به تازگی سازمان حفاظت محیط زیست، استفاده از پرچم های آبی و زرد را برای مشخص شدن مناطق سالم و آلوده ساحلی در خزر به عنوان یکی از راهکارهای جلوگیری از استفاده مردم از نقاط آلوده دریا در نظر گرفته است.

40درصد از شناگاه ها آلوده بوده و  نصب پرچم های زرد و آبی اقدامی نمادین از سوی سازمان حفاظت محیط زیست است

عبدالله رضیان، عضو مجمع نمایندگان استان مازندران در این رابطه معتقد است: 40 درصد از شناگاه ها آلوده بوده و  نصب پرچم های زرد و آبی در واقع اقدامی نمادین از سوی سازمان حفاظت محیط زیست بوده و مسئله پایش و کیفیت آلودگی شناگاه ها با این امر محقق نمی شود.
عبدالله رضیان

وی یادآور می شود: متاسفانه به دلیل آلودگی دریای خزر مشکل جدی در رابطه با شناگاه ها وجود داشته و ممکن است سلامتی مردم به دلیل آلودگی میکروبی شناگاه ها در معرض خطر قرار گیرد.

همت ملی برای رفع آلودگی دریای خزر وجود ندارد

رضیان ادامه می دهد: متاسفانه همت ملی برای رفع آلودگی دریای خزر وجود نداشته، مشکل آلودگی میکروبی دریای خزر باید به صورت اساسی حل شده و با نصب پرچم و اقدامات این چنینی هیچ گره ای از معضل آلودگی رفع نمی شود.

آلودگی دریای خزر نه تنها سلامت انسان ها بلکه نسل آبزیان به ویژه فوک خزر را نیز در معرض انقراض و تهدید قرار داده است

آلودگی دریای خزر نه تنها سلامت انسان ها بلکه نسل آبزیان به ویژه فوک خزر را نیز در معرض انقراض و تهدید قرار داده است در این رابطه هر ساله هزاران قلاده از فوک خزر که یکی از کوچکترین اعضای خانواده فوک ها به شمار می رود به دست شکارچیان کشته شده و صدها قلاده دیگر در تور ماهیگیران گرفتار و از سویی آلودگی روز افزون دریای خزر نیز نسل این گونه در معرض انقراض را در معرض تهدید قرار داده است به طوری که در آخرین رده بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این گونه به عنوان یک گونه در خطر انقراض جهانی معرفی  شده و بر اساس اعلام آی یو سی ان، جمعیت فوک های خزری از زمان فروپاشی شوروی سابق در سال 1991 از یک میلیون به کمتر از 100 هزار تا در سال 2008 کاهش یافته و شکار و صید بی رویه و آلودگی های دریایی آخرین بازماندگان این جمعیت را همچنان تهدید می کند.
انقراض فک خزری

مدیر مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک هلند نیز در سفری که به کشورمان داشته هشدار داده که " اگر وضعیت به همین شکل پیش رود و کشورهای همسایه خزر نتوانند به یک ساز و کار مناسب و همکاری منطقه ای برای نجات فوک ها دست یابند چندان دور از انتظار نیست که همین جمعیت باقیمانده نیز تا 10 سال آینده کاملاً از بین برود".

هشدار نسبت به انقراض نسل فوک خزر

منوچهر جمالی، عضو مجمع نمایندگان استان گیلان نیز با هشدار نسبت به انقراض نسل فوک خزر به خبرنگار خانه ملت، می گوید: افزایش آلودگی دریای خزر، ورود فاضلاب صنعتی و خانگی، آلودگی نفتی، سموم کشاورزی، برداشت و صید بی‌رویه منابع آبزیان مورد تغذیه فک‌ها از جمله صید بی‌رویه ماهی کیلکا و کاهش ذخایر از جمله عوامل موثر در کاهش جمعیت فوک های خزر و سایر آبزیان است.

تاکید بر ضرورت احیای نسل فک خزر

او اضافه می کند: احیای نسل فوک خزر ضروری بوده و برای جلوگیری از به خطر افتادن تنوع زیستی دریای خزر، باید برای تغذیه فک‌‏های دریای خزر چاره اندیشی کرد.

سهم ایران در آلودگی دریای خزر 12 درصد است

بر اساس آمار مسئولان محیط زیست، سهم ایران در آلودگی دریای خزر 12 درصد و بیشترین سهم در آلودگی های این دریای بسته مربوط به جمهوری آذربایجان و روسیه بوده که این آلودگی ها شامل آلودگی های نفتی، خانگی، صنعتی و کشاورزی است.

هر چند ایران نقش زیادی در آلودگی دریای خزر دارد اما نقش کشورهای همسایه  در این آلودگی ها به ویژه آلودگی های نفتی بسیار تاثیر گذار است به گونه ای که طبق اطلاعات مندرج در گزارش مرکز پژوهش های مجلس؛ دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه دنیا دریافت کننده آلودگی های بسیار زیادی از پنج کشور اطراف بوده و به ویژه با گسترش برداشت نفت از این پهنه آبی مشکلات آن روز به روز در حال افزایش است.

ایران برداشت نفت در دریای خزر ندارد

بر اساس این گزارش کشور ایران برداشت نفت در دریای خزر ندارد و این درحالی است که بسیاری از چاه های نفت آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان در دریا و دور از ساحل قرار داشته و به دلیل حرکت و جهت جریان های آب در سواحل جنوبی دریای خزر رسوبات بستر در بخش سواحل جنوبی دریای خزر تجمع دهنده مقادیر بالایی از هیدروکربن های حاصل هستند.

سواحل استان مازندران وگلستان کمتر تحت تاثیر آلاینده های نفتی وارده از کشور آذربایجان قرار می گیرند

تحقیقات انجام شده بر روی رسوبات سطحی سواحل جنوب غربی دریای خزر بیانگر آن است که منشا اصلی این ترکیبات با احتمال زیاد مربوط به آلودگی نفتی آذربایجان بوده و میزان هیدروکربن ها و آروماتیک این ترکیبات در دریای خزر در سطح پایینی نسبت به استانداردهای جهانی است اما بالاتر از سواحل ترکمنستان و قزاقستان است؛ البته سواحل استان مازندران وگلستان کمتر تحت تاثیر آلاینده های نفتی وارده از کشور آذربایجان قرار می گیرند.

ایران قربانی آلودگی های نفتی کشورهای همسایه دریای خزر

به عبارت دیگر، ایران قربانی آلودگی های نفتی کشورهای همسایه دریای خزر بوده و از مهم ترین آلودگی های این پهنه آبی می توان به نیترات و فسفات و هیدروکربن ها اشاره کرد از این رو با توجه به روند افزایشی پساب های صنعتی و فاضلاب شهری و همچنین افزایش میزان نیترات در سواحل این دریا اقدام های فوری را می طلبد.

بعضی ماهی های دریای خزر بوی نفت می دهند

جبار کوچکی نژاد نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از اینکه برخی ماهی های دریای خزر بوی نفت می دهند بر این باور است: برداشت نفت توسط کشورهای حوزه دریای خزر به گونه ای است که  برخی ماهی ها بوی نفت می دهند و از سویی متاسفانه اکوسیستم این دریا در حال تغییر بوده و همچنین نسل آبزیان به ویژه فوک خزر به دلیل آلودگی های نفتی و صنعتی و همچنین برداشت های بی رویه ماهی کیلکا که فک از آن تغذیه می کند در معرض تهدید قرار گرفته است.

وزارت امور خارجه با تدابیری دیپلماتیک معضل آلودگی دریای خزر را مرتفع کند

وی ادامه می دهد: کشورهای همسایه عامل اصلی آلودگی نفتی دریای خزر هستند اما متاسفانه همکاری و هماهنگی موثری میان کشورهای همسایه برای مدیریت آلودگی این دریا دیده نمی شود؛ به صورت جدی نیاز است وزارت امور خارجه با تدابیری دیپلماتیک و هوشمندانه معضل آلودگی دریای خزر را با همکاری کشورهای همسایه مرتفع کند.

کشورهای همسایه دریای خزر در رابطه با آلودگی این دریا هیچ گونه احساس مسئولیتی ندارند

کوچکی نژاد  با بیان اینکه کشورهای همسایه دریای خزر در رابطه با آلودگی این دریا هیچ گونه احساس مسئولیتی ندارند، افزود: کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر با حضور نمایندگان محیط زیست پنج کشور حاشیه دریای خزر جلساتی را برگزار می کند اما لازم است که این جلسات بیشتر شده و در این جلسات تمامی کشورها ملزم به منع صید بی رویه آبزیانی که نسل آنها در خطر انقراض قرار دارد مانند فک خزر و همچنین رعایت استانداردهای زیست محیطی در هنگام برداشت نفت شوند.

نماینده مردم رشت در مجلس دهم، اضافه می کند: اگر کشورها نکات زیست محیطی را رعایت نکنند لازم است سازمان‌های بین‌المللی دخالت کرده و با آنها به صورت جدی برخورد کنند زیرا اگر  هر یک از کشورهای همجوار دریای خزر قوانین زیست محیطی این دریاچه بین المللی را رعایت نکنند تمامی کشورهای منطقه متضرر می شوند.

طی سال های اخیر کارشناسان،  دلسوزان محیط زیست و نمایندگان مجلس نسبت به وضعیت بحرانی دریای خزر به علت ورود فاضلاب و پسماند هشدار داده اند اما متاسفانه این هشدارها تاکنون راه به جایی نبرده و  بزرگترین دریاچه جهان همچنان گرفتار بحران پسماند، فاضلاب و آلودگی نفتی است.

پایان پیام