سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: از مجموع ۱۲۵ میلیون هکتار اراضی کشور که نیاز به آبخیزداری دارد، ۳۳ میلیون هکتار آبخیزداری شده و ۹۰ میلیون هکتار دیگر نیازمند آبخیزداری است.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA) به نقل از مرکز اطلاع رسانی سازمان منابع طبیعی حسن وحید در یک برنامه خبری گفت: حجم بارش کشور ۴۰۰ میلیارد مترمکعب است که اگر آبی که در دسترس است را مدیریت کنیم، حدود ۱۰۰ میلیارد مکعب است، ۳۰۰ میلیارد متر مکعب هم به صورت طبیعی سهم تبخیر است.

وی اضافه کرد:  یکی از کارکردهای اساسی که از تبخیر جلوگیری می‌کند، پوشش گیاهی است، یعنی اگر ما اجرای طرح‌های آبخیزداری، جنگل داری، مرتع داری، کلاً احیای سرزمین را در ابعاد مختلف بخواهیم انجام بدهیم، قاعدتاً بخش زیادی از این تبخیر مدیریت می‌شود.

وحید ادامه داد: اگر ما در سطح زمین پوشش گیاهی مناسبی نداشته باشیم، قاعدتاً بخشی از این حجم سهم تبخیر و عملاً از دسترس خارج می‌شود که عدد بالایی است. اگر ما ۱۰ درصد از این تبخیر را بتوانیم مدیریت کنیم، حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب می‌شود. پنج درصد را اگر بخواهیم مدیریت کنیم، حدود ۱۵ میلیارد مترمکعب می‌شود که در سرانه آب کشور عدد بالایی است.

سرپرست سازمان منابع طبیعی اضافه کرد: در حال حاضر در کشور تقریباً  در حدود ۳۳ میلیون هکتار از اراضی کشور را طرح‌های آبخیزداری انجام می‌دهیم. اتفاقاً این طرح‌ها آثار خیلی خوبی داشته است. یکی از کارکردهایی دیگری که می‌تواند آبخیزداری داشته باشد این است که متأسفانه حدود ۴.۱۵ تن در هکتار حجم سطح فرسایش خاک داریم در بخش‌های مختلف. گاهی در برخی از مناطق کشور این عدد، عدد بالایی است، مخصوصاً در حوزه‌های جنوبی کشور گاهی تا ۴۰، ۵۰ یا ۱۰۰ تن هم متأسفانه گزارش شده است.

وی تاکید کرد: اگر ما بتوانیم این سطح ۱۵.۴ تن را به ۹ تن در هکتار برسانیم ، می‌تواند آثار خیلی خوبی داشته باشد. در برنامه هفتم به این مسئله پرداخته شده است که آثار بسیار مثبتی را در کارکردهای اکوسیستم می‌تواند داشته باشد.

وحید درباره تکالیف مشخص شده در برنامه هفتم درباره آبخیزداری گفـت: در برنامه هفتم عملاً دو بحث مطرح است؛ یکی کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک  و دیگری انجام ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری است. الان طرح‌های آن آماده است. امکان اجرای آن هم وجود دارد. یکی از مهمترین طرح‌هایی که ما در مجموعه جهاد کشاورزی و سازمان مراتع پیگیری می‌کنیم که اثر مستقیم بر اقتصاد مردم روستایی می‌تواند داشته باشد، موضوع طرح آبخیز تا جالیز است که در حوزه قنوات به آن می‌پردازیم.

وی اضافه کرد:  این طرح در حال اجراست. ما در کشور حدود ۴۰ هزار کشت قنات داریم که تا الان ۱۰ هزار حلقه اجرا شده است. اگر بتوانیم این طرح‌ها و پروژه‌ها را در سایرقنات‌ها انجام دهیم، می‌تواند در بحث اقتصاد کشاورزی در این مناطق آثار بسیار مثبتی داشته باشد.

سرپرست سازمان منابع طبیعی افزود: حدود ۴۲ میلیون هکتار حوزه سدهای کشور است، حدود ۸۳ میلیون هکتار فاقد سد است. از طرف دیگر حدود ۲۸ میلیون هکتار مناطق بحرانی داریم و ۲۵ میلیون هکتار هم حوزه‌های مرزی است، یعنی باید به مناطق بحرانی توجه بیشتری کنیم. به مناطق مرزی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

وی ادامه داد: از دهه ۳۰ تا الان  ۷۳۲۲ مورد سیل داشته ایم که ۶۵۰ شهر، ۸۶۵۰  روستا را تحت تأثیر خودش قرار داده است. نقشه خطرپذیری سیلاب را ارزیابی کردیم و نشان داد حدود ۶۰ درصد کشور به لحاظ خطر سیلاب متوسط و بالا است، یعنی متوسط، زیاد و خیلی زیاد است.

وحید اضافه کرد: بر اساس آخرین آمار وزارت نیرو ما بدهی ۱۴۰ میلیارد مترمکعب سفره‌های آب‌های زیرزمینی داریم. این حجم بسیار بالاست. اگر ما بخواهیم این را مدیریت کنیم، با همان حجم بارشی که در کشور دارد ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بارش در سطح کشور می‌بارد، باید بخش زیادی را مدیریت کنیم. در غالب طرح‌های مختلف که یکی از راهکارهای آن می‌تواند طرح‌های آبخیزداری باشد.

وی درباره پروژه‌های آبخیزداری گفت: الان ۲۰ میلیون هکتار آماده اجرا داریم که شروع کرده ایم. ۳۳ میلیون هکتار تا پایان برنامه ششم بحث‌های انجام شده است. در طول برنامه هم کارهای خوبی انجام شد. الان ۲۰ میلیون هکتار در برنامه هفتم توسعه داریم که روی آن کار می‌کنیم. در مجموع ۹۰ میلیون هکتار باید آبخیزداری انجام شود، یعنی ۱۲۵ میلیون مساحت حوزه‌هایی است که نیاز به آبخیزداری دارد که ۳۳ میلیون هکتار انجام شده است.

 سرپرست سازمان منابع طبیعی اضافه کرد: پیش بینی ما در برنامه هفتم انجام ۴۰ میلیون هکتار آبخیزداری بود ولی بسته به شرایطی که بحث‌های بودجه‌ای داشت وهمچنین لایحه‌ای که نهایتاً مجلس مصوب کرد، ۱۰۰ میلیون درنظر گرفته  و۲۰ میلیون هکتار مصوب شد.

وحید تاکید کرد: یکی از مهمترین برنامه‌هایی که می‌تواند این وضعیت بحرانی که در بحث سیلاب و فرسایش خاک وجود دارد، توجه ویژه‌ به بخش منابع طبیعی و آبخیزداری در کشور است، یعنی ما هر چقدر سیلاب‌ها را کنترل کنیم، سطح تبخیر را کاهش بدهیم به همان میزان هم سفره‌های آب‌های زیرزمینی را می‌توانیم تقویت کنیم و فرسایش خاک را از سطح سرزمین مان کاهش بدهیم و نهایتاً توان سرزمین مان را افزایش بدهیم.

وی اضافه کرد: در کشور حدود ۶۰۹ دشت داریم که بر اساس آخرین آمار حدود ۴۱۱ دشت ما دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است یعنی به لحاظ وضعیت منابع آبی شرایط مناسبی ندارد و گاهی در بعضی از مناطق عدم مدیریت درست منابع آب و خاک موجب این وضعیت شده است.

سرپرست سازمان منابع طبیعی ادامه داد: نکته قابل توجه اینکه تعداد زیادی از جمعیت کشور در همین محدوده ۴۱۱ دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی واقع شده است و سالیان سال در مصارف آب و خاک، قاعدتاً این بحران ایجاد شده است.

وی تاکید کرد: باید در مدیریت منابع آبی مان تجدیدنظر کنیم بنابراین صرفه جویی‌ ورعایت الگوهای کشت و الگوهای مناسب آبیاری  را مد نظر قرار دهیم. از همه مهمتر اینکه این منابعی که تحت عنوان باران یا رواناب در سطح اراضی حوزه آبخیز ما جاری می‌شود را  باید به نحو درستی مدیریت کنیم که عملاً از دسترس ما خارج نشود و ما بتوانیم سفره آب‌های زیرزمینی‌ها را تقویت کنیم و فرسایش خاک و تبخیر سرزمینی را کاهش بدهیم.

وحید افزود:  اگر در کشور به سمت مدیریت جامع حوزه آبخیز برویم عملاً می‌بینیم که بسیاری از این بحران‌ها را می‌توانیم مدیریت کنیم. مدیریت جامع به معنای مدیریت منابع زیستی حوزه آبخیز است که می‌تواند تعریف جامع تری نسبت به این مسئله داشته باشیم. در بحث مشارکت مردم بیشتر باید به آن بپردازیم و هم اینکه در مبحث مربوط به انسجام کارهایی که در بخش دولتی دارد انجام شود.

سرپرست سازمان منابع طبیعی ادامه داد: در سال حدود ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار هکتار اراضی را با مشارکت مردم  در قالب  مسئولیت اجتماعی انجام می‌دهیم، نیاز است افزایش در این زمینه وجود داشته باشد.  

وی درباره موانع برای جلب مشارکت مردم و بخش خصوصی گفت: موانع خاصی وجود ندارد ولی یک تفاهمی باید بین دستگاه‌هایی که با این موضوع مرتبط هستند، برقرار شود.

سرپرست سازمان منابع طبیعی درباره وضعیت لایحه آبخیزداری اظهارکرد: لایحه آبخیزداری همان روح مدیریت جامع حوزه آبخیز است . ما در کشور شش کلان حوزه و ۳۰ حوزه رده دو داریم. اگر آمایش سرزمین را در سطح حوزه آبخیز ببینیم، خیلی از این مشکلات ما حل می‌شود. چون قاعدتاً الان آمایش سرزمینی در سطح واحدهای سیاسی استان‌ها انجام می‌شود، هر استانی دارد توسعه یافتگی خودش را می‌بیند ولی غافل هستیم که ممکن است استان پایین دست، تحت تأثیر توسعه یافتگی در استان بالادست هم قرار بگیرد.  

وی درباره آخرین وضعیت لایحه جامع آبخیرداری گفت:در حال بررسی هستیم. خیلی از بندهای آن جلو رفته است. یک سری اشکالاتی به آن وارد شده است که داریم اصلاح می‌کنیم. تلاش می‌کنیم تا چند ماه آینده به مجلس ارسال شود.

سرپرست سازمان منابع طبیعی در پاسخ به این پرسش که درحال حاضر وزارت نیرو بستر و حریم رودخانه‌ها را طبق توافقنامه‌ای که با سازمان ثبت اسناد و املاک داشته است به نام وزارت نیرو ثبت می‌کند و مالکیت ملی این اراضی به تعبیری به شکل مالکیت شرکتی درمی آید، آیا این اقدام خللی در اجرای طرح‌های منابع طبیعی و آبخیزداری ایجاد نمی‌کند؟ اظهارکرد: به نمایندگی از دولت سند به نام سازمان است، یعنی عملاً به نام سازمان منابع طبیعی نیست، این نمایندگی را در قالب قانون به نمایندگی دولت به نام سازمان منابع طبیعی سند نزده اند و دراختیار خزانه است. اگر قرار باشد که هر بخشی از بدنه دولت بگوید که من، چون کاری انجام می‌دهم و حتماً باید سند داشته باشم، این می‌تواند یک بهم ریختگی را در سطح مدیریت ارض‌ها ایجاد کند.

وی اضافه کرد: سند به نام دولت است. وزارت نیرو هم جزئی از دولت است و می‌تواند از این سند در رابطه با ما استفاده کند. وزارت نیرو متولی تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها است. قاعدتاً مدیریت بستر و حریم رودخانه‌ها هم می‌تواند با وزارت نیرو باشد و حق بهره برداری و حق انتفاع است. عملاً اینکه ما بگوییم که اگر بخواهیم بخشی به وظایف خودش عمل کند، باید سند داشته باشد، قاعدتاً میراث فرهنگی هم می‌گوید من باید سند داشته باشم، اداره راه هم می‌گوید من جاده ساخته ام باید سند داشته باشم و ... .

 سرپرست سازمان منابع طبیعی در ادامه گفت: الان درخواست اصلاح داده ایم. این مشکل در بدنه دولت قابل حل است و مسئله خاصی هم نیست، پیگیری می‌کنیم که این مسئله هم به نوعی حل و فصل شود و آن موضوع مالکیتی است که می‌تواند اختلاف ایجاد کند در بحث‌های مختلف.

 وی با بیان اینکه سامانه مدیریت زمین تکمیل شده است، اظهارکرد: الان بخش زیادی از مجوزهایی که در بخش‌های مختلف زمین صادر می‌شود در قالب سامانه مدیریت زمین است. یکی از مهمترین کارکردهایی که سامانه مدیریت زمین دارد این است که عملاً زمان پاسخگویی را بسیار، بسیار کاهش می‌دهد.

وحید درباره وجود گلایه‌های از عملکرد این سامانه گفت: بعضی از دستگاه‌ها هنوز زیرساخت‌های لازم را فراهم نکرده‌اند.

بر اساس بررسی‌های انجام شده که کمیسیون اصل نود هم به آن پرداخت، سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌ها هنوز آن زیرساختی که لازم بوده تا به سامانه پنجره واحد زمین وصل شود را تامین نکرده است گاهی دستگاه‌های اجرایی خودشان سامانه‌هایی برای پاسخ به این مسائل دارند که  اتصال فی ما بین سامانه‌ها باید برقرار شوند.

وی ادامه داد: تقریباً  حدود ۹۰ درصد دستگاه‌های اجرایی به سامانه پنجره واحد زمین وصل هستند و هشت، نه دستگاه باقی مانده است. در مجموع ۲۹ دستگاه باید به این سامانه متصل شوند و فکر می‌کنم در سه ماه آینده مشکلات دستگاه‌های متصل نشده به سامانه حل شود.

سرپرست سازمان منابع طبیعی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره آمار تخریب جنگل‌ها و مراتع گفت: امسال به چند دلیل سطح حریق هایمان افزایش پیدا کرده است. خوشبختانه بارندگی بسیار مناسبی در سطح کشور داشتیم که باعث شد که پوشش گیاهی مان در سطح کشور افزایش پیدا کند و فرصت بسیار مناسبی بود که در مباحث مختلف مربوط به فرسایش خاک و سیلاب یا بحث‌های تولیدی درمراتع از آن استفاده کنیم البته افزایش سطح پوشش گیاهی متاسفانه باعث حریق هم می‌شود.

وی درباره دلایل وقوع حریق در جنگل‌ها و مراتع اظهارکرد: گاهی عمدی و گاهی هم سهوی است. یکی از مهم‌ترین مباحثی که مخصوصا در زاگرس ما با آن در سال جاری مواجه شدیم، این بود که متاسفانه اراضی که در حاشیه جنگل بود گاهی برای کشت دوم به آتش کشیده می‌شد و آتش بر اثر بی‌دقتی به اراضی ملی هم سرایت می‌کرد.

وحید در زمینه راه‌های برخورد با این وقایع به مباحث آموزشی و بازدارندگی اشاره کرد و گفت: بعضی مواقع مسائل آموزشی هم بحث مهمی است که شاید از روی عمد نبوده و بر اثر ناآگاهی بوده است. هدف برخی افراد شخم زنی و کشت زودتر است اما مواد عالی و معدنی خاک را هم از دست می‌دهند که یکی از مهم‌ترین اثراتش کاهش حاصلخیزی خاک است.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: بر اساس ارزیابی‌هایی انجام شده در بحث حریق، بیشترین حریق عرصه‌های طبیعی در آخر هفته و ساعت دو و سه و یا بعداز ظهرها اتفاق‌ها می‌افتد چون در ایام تعطیل گردشگری در طبیعت بیشتر و تورهایی در این زمینه برگزار می‌شود  بنابراین آموزش‌های لازم را هم در این زمینه باید توسط دستگاه متولی هم داده شود چون این خسارت‌ها گاهی جانی هم هست. گاهی اشیایی را گردشگران در طبیعت  رها می‌کنند که  منجر به وقوع حریق می‌شود.

سرپرست سازمان منابع طبیعی توصیه کرد: اگر گردشگران بر حسب ضرورت آتش روشن کردند حتما آن را قبل از ترک محل خاموش کنند و دوم این که کشاورزان مزارع را آتش نزنند. سوم اینکه سازمان منابع طبیعی از حق عموم مردم نخواهد گذشت و هم با متصرفان اراضی طبیعی و هم این افرادی که این نوع خسارت‌ها را به منابع طبیعی کشور می‌زنند، برخورد لازم را خواهد کرد.

 وحید در پایان درباره طرح کاشت یک میلیارد درخت گفت: خوشبختانه در سال گذشته  ۵۰ درصد بخش دولتی و ۵۰ درصد بخش خصوصی در قالب این طرح نهال کاشت. این کار در سال جاری هم تداوم دارد و طبق برنامه پیش می‌رود ولی انتظار داریم که به این بخش کمک مالی شود و به آن  پرداخته شده در هم دولت و هم سازمان برنامه که بتوانیم منسجم‌تر این طرح را پیش ببریم. برای مدیریت سرزمین ، کاهش تبخیر و فرسایش خاک و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی باید احیا پوشش‌های گیاهی داشته باشیم که در طرح کاشت یک میلیارد درخت این کار را در قالب‌های مختلف انجام می‌دهیم.

انتهای پیام