میلیاردها نفر در سراسر جهان به یکی از عناصر ضروری زندگی یعنی "آب سالم و تمیز" دسترسی کافی ندارند و اگرچه دولت‌ها و موسسات خیریه در سال‌های اخیر به بسیاری از ساکنان مناطق دچار کمبود آب کمک کرده‌اند تا از این نعمت برخوردار شوند اما پیش‌بینی می‌شود که این چالش با اثرات مضر گرمایش جهانی و افزایش جمعیت، تشدید شود.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، "تنش آبی" می تواند از مکانی به مکان دیگر به طور چشمگیری متفاوت باشد و در برخی موارد آسیب‌های گسترده ای به سلامت عمومی، توسعه اقتصادی و تجارت جهانی وارد کند. همچنین می تواند باعث مهاجرت های گسترده و آغاز درگیری شود.

اکنون، دورانی را سپری می‌کنیم که فشار بر کشورها به منظور اجرای شیوه‌های پایدار، نوآورانه و بهبود همکاری‌های بین‌المللی در زمینه مدیریت آب در حال افزایش است.

تنش کمبود آب چیست؟

تنش کمبود آب زمانی اتفاق می‌افتد که تقاضا برای آب سالم و قابل استفاده در یک منطقه معین بیش از عرضه باشد.

در سمت تقاضا، اکثریت قریب به اتفاق - تقریبا ۷۰ درصد - از آب شیرین جهان برای کشاورزی استفاده می شود، در حالی که مابقی بین مصارف صنعتی (۱۹ درصد) و مصارف خانگی (۱۱ درصد) تقسیم می شود.

در سمت عرضه، منابع تامین آب شامل آب‌های سطحی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و مخازن و همچنین آب‌های زیرزمینی هستند که از طریق سفره‌های زیرزمینی به آن‌ها دسترسی داریم.

اما محققان روشهای مختلفی برای تعریف و اندازه‌گیری تنش آبی با در نظر گرفتن عوامل مختلفی از جمله تغییرات فصلی، کیفیت آب و دسترسی به آن، دارند. در همین حال، اندازه گیری تنش آبی به ویژه در مورد آب های زیرزمینی می تواند دقیق نباشد.

چه عواملی باعث کمبود آب می شود؟

کمبود آب اغلب به دو دسته تقسیم می شود. کمبود فیزیکی، زمانی که کمبود آب به دلیل شرایط اکولوژیکی بومی وجود دارد و کمبود اقتصادی، زمانی که زیرساخت های کافی برای تامین آب وجود ندارد.

این دو عامل توام با هم منجر به ایجاد تنش آبی می‌شوند. به عنوان مثال، یک منطقه تحت فشار کمبود آب می تواند هم با کمبود بارش مواجه باشد و هم کمبود تاسیسات بهداشتی و ذخیره آب. کارشناسان می گویند حتی زمانی که دلایل طبیعی قابل توجهی برای بروز تنش آبی در یک منطقه وجود داشته باشد، در عین حال عوامل انسانی نیز اغلب و به ویژه با توجه به دسترسی به آب تمیز و سالم در این مشکل نقش اساسی دارند.

کدام مناطق جهان با بیشترین تنش آبی مواجه هستند؟

به گفته اکثر کارشناسان، خاورمیانه و شمال آفریقا از نظر تنش فیزیکی نامناسب‌ترین شرایط را دارند. خاورمیانه و شمال آفریقا نسبت به سایر مناطق، بارندگی کمتری دارند و کشورهای این منطقه تمایل دارند از مراکز شهری پرجمعیت و با رشد سریع برخوردار باشند که به منابع آبی بیشتری نیاز دارند. اما بسیاری از کشورهای این مناطق به ویژه کشورهای ثروتمندتر، هنوز نیاز آبی خود را تامین می کنند.

به عنوان مثال، امارات تقریبا تمام مواد غذایی خود را وارد می کند و نیاز به استفاده از آب برای کشاورزی را کاهش داده است. امارات متحده و برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا نیز به شدت به نمک‌زدایی آب اقیانوس‌ها متکی هستند، اگرچه این فرآیند هم به نوبه خود پرهزینه و انرژی‌بر است.

اما در برخی کشورهای این منطقه علاوه بر کمبود فیزیکی آب، سال‌ها جنگ یا درگیری داخلی نیز خدمات تامین و توزیع آب را با مشکل روبرو کرده و میلیون‌ها نفر را از منابع اولیه برای تامین آب محروم ساخته است.

برای مثال جمهوری دموکراتیک کنگو بیش از نیمی از ذخایر آبی آفریقا را در اختیار دارد اما میلیون‌ها نفر از مردم این کشور به آب تمیز دسترسی ندارند و این امر باعث ایجاد بیماری و سوء تغذیه ‌شده است.

اما این مشکل محدود به این منطقه نمی‌شود. برای مثال از هر سه عضو قوم ناواهو (یکی از بزرگ‌ترین قبایل سرخ‌پوست ایالات متحده آمریکا) یک نفر به آب جاری دسترسی ندارد در حالیکه افراد خارج از این قوم که در مناطق اطراف سکونت دارند از آب لوله کشی برخوردار هستند.

همچنین برای قرن‌ها، سفره‌های زیرزمینی ایتالیا دسترسی آسان به آب تمیز را فراهم می‌کردند، اما اکنون زیرساخت‌های قدیمی این کشور را تحت فشار قرار داده است.

هند نیز یکی از کشورهایی است که با بیشترین میزان تنش آبی مواجه است که بخشی از آن به دلیل جمعیت، آلودگی و بهره برداری از آب های زیرزمینی است.

در همین حال، کشورهایی که با کمبودهای اقتصادی قابل توجهی مواجه هستند همچون کشورهای آفریقای مرکزی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو، نبود زیرساختهای مناسب و سطوح بالایی از سوء مدیریت، موجب شده با وجود بارش چشمگیر بارش با چالش کمبود آب روبرو باشند.

حتی کشورهای با درآمد بالا نیز تنش آبی را تجربه می کنند. عواملی از جمله زیرساخت‌های قدیمی و رشد سریع جمعیت، فشار زیادی را بر برخی از سیستم‌های آبی ایالات متحده وارد کرده و باعث ایجاد بحران در برخی از شهرهای این کشور شده است.

تغییرات اقلیمی چگونه بر تنش آبی تاثیر می گذارد؟

به گزارش مرکز اطلاع رسانی "CFR" که مقر آن در نیویورک است، کارشناسان می‌گویند: انتظار می رود گرم شدن کره زمین تعداد مناطق تحت تاثیر تنش آب را افزایش دهد و استرس کمبود آب را در مناطقی که پیش از این تحت تاثیر قرار گرفته اند، افزایش دهد.

همچنین پیش‌بینی می‌شود مناطق نیمه گرمسیری مانند استرالیا، جنوب ایالات متحده و کشورهای شمال آفریقا گرمتر و دچار خشکسالی های مکرر و طولانی‌تر شوند. همچنین اگر بارندگی در این مناطق رخ دهد، پیش بینی می شود که شدیدتر باشد. علاوه بر این، وضعیت آب و هوا در مناطق گرمسیری نیز متغیرتر خواهد شد.

انتهای پیام