تاثیرات ویروس کرونا و شیوه جدید زندگی مردم بر محیط‌زیست دو سو دارد؛ به این صورت که از طرفی با کاهش حمل‌ونقل و تولیدات کارخانه‌ای، آلاینده‌های هوا کاهش یافته و از طرفی دیگر با استفاده بیش از پیش از لوازم یک‌بارمصرف و همچنین تولید پسماندهای عفونی بیمارستانی، محیط‌زیست با معضل جدیدی مواجه‌شده‌است.

از دسامبر سال ۲۰۱۹ تاکنون، جهان درگیر ویروسی کشنده به نام کرونا است که برای چندین ماه شیوه زندگی مردم در سراسر جهان را دچار دگرگونی کرده و در این میان محیط‌زیست نیز مصون نبوده است. تاثیرات این ویروس و شیوه جدید زندگی مردم بر محیط‌زیست دو سو دارد؛ به این صورت که از طرفی با کاهش حمل‌ونقل و تولیدات کارخانه‌ای، آلاینده‌های هوا کاهش یافته و از طرفی دیگر با استفاده بیش از پیش از لوازم یک‌بارمصرف و همچنین تولید پسماندهای عفونی بیمارستانی، محیط‌زیست با معضل جدیدی مواجه‌شده‌است. در این میان، درباره آینده پس از کرونا و ماندگاری تاثیرات این بیماری اختلاف نظر زیادی وجود دارد؛ برخی خوشبین و برخی دیگر نسبت به تغییرات بلندمدت ناامیدند.

«سیده‌سارا فاطمیان» پژوهشگر روابط بین‌الملل و فعال محیط‌زیستی در متن پیش‌رو به تحلیل تاثیرات ویروس کرونا بر محیط زیست پرداخته‌است.

پیامدهای شیوع کرونا برای محیط‌زیست

 الف) کاهش سطح آلاینده‌ها بارزترین تاثیر مثبتی است که شیوع این بیماری و تغییر عادت‌های زندگی مردم بر محیط زیست داشته‌است. به‌عنوان مثال میزان آلودگی در نیویورک نزدیک به ۵۰ درصد کاهش یافته است. در چین نیز، با بسته شدن کارخانه‌ها و کاهش ۴۰درصدی استفاده از زغال سنگ در شش نیروگاه بزرگ چین نسبت به سه ماه آخر سال ۲۰۱۹، کاهش ۲۵ درصدی گازهای گلخانه‌ای اتفاق افتاد.  همچنین کاهش حمل‌ونقل جاده‌ای و ترافیک هوایی جهانی تا ۶۰ درصد، علاوه بر موارد قبلی باعث شده‌ تا انتشار آلاینده‌ها کمتر شود.

 ب) باید در نظر داشت همه پیامدهای محیط‌زیستی شیوع ویروس کرونا مثبت نبوده‌است. در این مدت  حجم زباله‌های غیر قابل بازیافت (اعم از مصارف خانگی مانند دستکش و ماسک و همچنین پسماندهای بیمارستانی) افزایش یافته است. کاهش شدید سطح صادرات کشاورزی و شیلات، تولید مقادیر زیادی زباله‌های آلی را به دنبال داشته و همچنین مشکلات پسماندهای محلی پدید آمده است زیرا بسیاری از شهرداری‌ها فعالیت‌های بازیافت خود را به دلیل ترس از انتشار ویروس در مراکز بازیافت به حالت تعلیق درآورده‌اند.  اکوسیستم‌های طبیعی و گونه‌های محافظت شده که سابقاً تحت نظر مأموران حفاظت از محیط‌زیست بودند، در طول این بحران به خاطر در قرنطینه بودن این مأموران در معرض خطرند. عدم حضور آنها منجر به افزایش جنگل‌زدایی غیرقانونی، ماهیگیری و شکار حیوانات وحشی شده است. از طرفی، از آنجا که گردشگری در بسیاری از کشورها پایه اصلی اقتصاد است، با کاهش گردشگران و افزایش بیکاری، برخی خانوارها برای تولید درآمد اقدام به برداشت منابع از اکوسیستم‌های شکننده و ناپایدار کرده‌اند که صدمات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد کرده است.

کرونا چگونه به شکل درازمدت زیست‌بوم را متاثر می‌سازد؟

 درباره این که آیا تاثیراتی که به آن اشاره داشتیم در بلندمدت نیز بر روند تغییرات اقلیمی موثر است، اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای این مسئله را به فال نیک گرفته و باور دارند که ممکن است کشورها با مشاهده اثرات این شیوه جدید زندگی بر کاهش آلودگی هوا و بیماری‌ها و مرگ‌ومیر ناشی از آن، اراده کنند که بعد از حل این بحران نیز با روش‌های گوناگون از انتشار بی‌رویه و بی‌حد و حصر گازهای آلاینده بکاهند؛ مثلاً دانشگاه استنفورد، محاسبه کرده که بهبود کیفیت هوا باعث شده است در چین جان ۴ هزار کودک زیر ۵ سال و ۷۳ هزار کهنسال بالای ۷۰ سال نجات پیدا کند.  یعنی به اصطلاح خوشبینان به آینده، این بیماری را مثال تلنگری می‌دانند که کشورها را از خواب غفلت بیدار خواهد کرد.

اما در مقابل این تفکر نیز برخی بر این باورند که به فاصله کمی از پایان بحران، زندگی افراد به حالت قبلی بازخواهد گشت؛ چرا که دلیل عمده این تغییرات به حداقل رسیدن تولیدات و حمل و نقل بود که به محض بازگشت شرایط به وضع سابق، کماکان هم تولید از سر گرفته می‌شود و هم حمل و نقل. در بحث حمل و نقل رانندگی جاده‌ای ۷۲درصد و ترافیک هوایی ۱۱درصد نقش اصلی در انتشار گازهای گلخانه‌ای (فقط در بخش حمل و نقل) را به خود اختصاص می‌دهند. بنابراین اگر افراد به راحتی به عادت‌های قدیمی خود برگردند، دیری نخواهد پایید که آلودگی هوا نیز برخواهد گشت.

به نظر می‌رسد به فاصله اندکی بعد از پایان کرونا، با راه‌اندازی مجدد تولیدات کارخانه‌ای و حمل و نقل‌های دودزا جهان به همان حالت سابق برخواهدگشت و خودبه‌خود اثر بلندمدتی بر جای نخواهد گذاشت، اما اندکی جای امید نیز باقی است. به لطف این شرایط بحرانی ما تا حدی ریشه‌های آلودگی هوا را بهتر شناختیم و دانستیم که کاهش فعالیت‌های تولیدی به راحتی می‌تواند آلاینده‌ها را کاهش دهد؛ پس آنچه که می‌ماند اراده و خلاقیت است که چگونه بدون کاهش تولید و ضربه‌زدن به اقتصاد کشور می‌توان مثلاً با جایگزینی سوخت فسیلی با انرژی‌های پاک، تا حد زیادی به پاکی هوا کمک کرد. به نظر می‌آید اکنون بهترین زمان است تا کشورهایی که منتظر فرصتی مناسب برای اصلاح شیوه‌های تولید و مصرف خود بودند، خلاقیت خود را به نمایش گذاشته و از این فرصت به دست آمده به نحو احسن استفاده کند.

انتهای پیام